Początki
Najpopularniejszy klub sportowy w Szczecinie został założony 21 kwietnia 1948 roku pod nazwą Klub Sportowy Sztorm. Pierwszymi sekcjami były sekcje piłki nożnej i boksu. Drużynę piłkarzy zgłoszono do rozgrywek C-klasy, organizowanych przez Zachodniopomorski Okręgowy Związek Piłki Nożnej. Sztorm był objęty patronatem szczecińskich transportowców.
W marcu 1949 roku kluby związkowe w Szczecinie (KS Sztorm, KS Cukrownik, KS Drukarz, Pocztowy KS) zostały połączone w jeden, który nazwano Klub Sportowy Związkowiec. W 1949 r. Związkowiec przystąpił do rozgrywek A-klasy, w miejsce Pocztowego KS. W listopadzie 1950 r. w związku z machinacjami finansowymi rozwiązano Związkowca, a jego miejsce w lidze zajął powstały przy porcie klub o nazwie Klub Sportowy Kolejarz Szczecin. W 1950 i 1951 r. zespół brał udział w ogólnopolskim Pucharze Polski dochodząc do 1/16 finału. W 1951 r. drużyna wygrała rozgrywki A-klasy, ale baraży o II ligę nie przeszła z uwagi na grę nieuprawnionego zawodnika.
W 1953 r., po reorganizacji rozgrywek, utworzono Ligę Międzywojewódzką, obejmującą województwa szczecińskie, zielonogórskie i poznańskie. Z tego pierwszego desygnowano do gry kluby: Kolejarz Szczecin, Gwardia Szczecin oraz Kolejarz Goleniów.
Jesienią 1955 roku Kolejarz zmienił nazwę na Klub Sportowy Pogoń. Nazwa i barwy nawiązują do tradycji jednego z największych klubów Polski lat 1918–1939, Pogoni Lwów. W 1957 r. pod wodzą Floriana Krygiera zespół został wicemistrzem Ligi Międzywojewódzkiej i w turnieju barażowym o II ligę (Flota Gdynia, Warta Gorzów, Kujawiak Włocławek) zajął I miejsce. Po raz pierwszy w historii Pogoń awansowała na zaplecze ekstraklasy.
W 1958 roku Pogoń Szczecin zajęła w grupie północnej I miejsce (37 punktów, stosunek bramek 54:22), co dało historyczny awans do I ligi. Podczas zmagań o awans do ekstraklasy szczeciński zespół ustanowił rekord – nie przegrał żadnego ze spotkań. Wyczyn ten pozostaje niepobity do dziś.
Sukcesy i porażki
W debiucie pierwszoligowym drużyna Portowców przegrała u siebie z Gwardią Warszawa 0:1. Pierwsze sezony w ekstraklasie nie były udane. W 1959 roku Pogoń zajęła 10. miejsce (na 12 zespołów), zaś w kolejnym – ostatnie i spadła do II ligi. Od 1961 roku w klubie postawiono na pracę z młodzieżą, a szczególne zasługi położyli trenerzy Zbigniew Ryziewicz i Florian Krygier.
W 1962 roku Pogoń powróciła do I ligi i grała w niej trzy sezony. W sezonie 1962/63 (pierwszych rozgrywkach po zmianie systemu na jesień – wiosna) napastnik Pogoni Marian Kielec został królem strzelców I ligi. Do II ligi Pogoń spadła w 1964 r., ale tylko na rok. Po ponownym awansie grała w I lidze przez 13 sezonów: był to najdłuższy nieprzerwany okres gry Pogoni w I lidze, a najwyższym miejscem była 4. pozycja w sezonie 1970/71. Rywalizację o medal Pogoń przegrała wtedy tylko różnicą bramek, porażka 1:3 w ostatnim meczu z Szombierkami w Bytomiu spowodowała spadek z 3. miejsca na 4. (do utrzymania pozycji na podium wystarczał remis).
Pogoń spadła do II ligi w roku 1979. Wróciła do ekstraklasy po dwóch sezonach, a lata 80. XX w. to czasy największych sukcesów klubu. Równocześnie z powrotem do I ligi Pogoń awansowała w 1981 r. do finału Pucharu Polski, rok później dokonała tego ponownie, ale w obu przypadkach minimalnie uległa rywalom: w roku 1981 Legii Warszawa 0:1 (po dogrywce), a w 1982 Lechowi Poznań 0:1.
W 1984 roku Pogoń, trenowana wówczas przez Eugeniusza Ksola, po raz pierwszy w swej historii zajęła miejsce na podium. Trzecie miejsce było przepustką do występów w europejskich pucharach (Puchar UEFA). W swoim debiucie Duma Pomorza wylosowała 1. FC Köln, w szeregach którego występowali reprezentanci RFN, m.in. Harald „Toni” Schumacher, Pierre Littbarski i Klaus Allofs. 19 września 1984 roku w Kolonii Pogoń, mimo niezłej gry i okazji bramkowych, przegrała 1:2 (bramka dla Pogoni po samobójczym trafieniu Uwe Haasa). 3 października w Szczecinie przegrała 0:1, nie wykorzystując m.in. dwóch rzutów karnych i odpadła w pierwszej rundzie. Klub występował też w Pucharze Intertoto, dwukrotnie wygrywając grupę (w latach 80. były to tylko rozgrywki grupowe, bez dalszych rund), przy czym w 1983 r. w pokonanym polu zostawił m.in. Werder Brema i Malmö FF.
W 1987 roku szczeciński klub osiągnął swój największy w dotychczasowej historii sukces: Portowcy zostali wicemistrzami Polski. Zespół, trenowany przez charyzmatycznego i niezwykle popularnego w Szczecinie Leszka Jezierskiego „Napoleona”, grał ofensywnie i strzelał dużo bramek. Pogoń, w barwach której grali m.in. Marek Szczech, Mariusz Kuras, Kazimierz Sokołowski, Marek Ostrowski, Marek Leśniak i Jerzy Hawrylewicz, rozbiła m.in. GKS Katowice 7:2 i Lechię Gdańsk 5:1. Na finiszu rozgrywek szczecińską drużynę wyprzedził jedynie Górnik Zabrze. Królem strzelców ligi został Marek Leśniak (24 bramki).
W I rundzie Pucharu UEFA szczeciński zespół ponownie trafił na wymagającego rywala, ekipę Hellas Werona. W zespole, który w 1985 zdobył mistrzostwo Włoch, grali m.in. Niemiec Thomas Berthold i Duńczyk Preben Elkjær Larsen. 16 września w Szczecinie, padł remis 1:1 (gol Marka Leśniaka)., a dwa tygodnie później Pogoń uległa rywalom 1:3 (bramkę dla Pogoni zdobył Jerzy Hawrylewicz). Dwa lata później Pogoń zanotowała spadek do drugiej ligi, w której grała przez 3 sezony. Później, w latach 90 XX w. przeważnie zajmowała miejsca w środku tabeli. W sezonie 1993/1994 zespół ustanowił osobliwy, niepobity później rekord ekstraklasy – zremisował aż 19 meczów (z 34), zajmując wtedy 5. miejsce (najlepsze w tej dekadzie). Portowcy utracili ekstraklasę w roku 1996, ale na krótko. Powrót nastąpił już w kolejnym sezonie.
Kryzys
Na przełomie tysiącleci rozpoczął się najtrudniejszy okres w historii Pogoni. Zarząd Portów Szczecin-Świnoujście wycofał się z finansowania i zarządzania klubem, rozpoczęto więc poszukiwania innych źródeł utrzymania klubu. W 1999 roku miasto zaoferowało tureckiemu przedsiębiorcy Sabriemu Bekdaşowi tereny przy stadionie, w zamian za finansowanie Pogoni. 29 grudnia powołano do życia Sportową Spółkę Akcyjną Morski Klub Sportowy Pogoń Szczecin. Polityka zatrudniania przez Bekdaşa w Pogoni piłkarskich gwiazd (Dariusz Gęsior, Grzegorz Mielcarski, Jerzy Podbrożny, Kazimierz Węgrzyn, Brasília, a nawet Oleg Salenko, król strzelców Mundialu w 1994, który zresztą zaliczył w Pogoni tylko jeden kilkunastominutowy występ) przyniosła efekty. W 2001 roku Pogoń zdobyła drugie w swych dziejach wicemistrzostwo Polski, ustępując w tabeli jedynie wschodzącej gwieździe Wisły Kraków.
Po tym sukcesie szybko pojawiły się problemy. Mimo wcześniej zawartej umowy władze Szczecina z prezydentem Edmundem Runowiczem nie wydzierżawiły Bekdaşowi 18 hektarów wokół stadionu Pogoni, na których turecki biznesmen chciał przeprowadzić własne inwestycje. W tej sytuacji Sabri Bekdaş w listopadzie 2001 roku wstrzymał finansowanie klubu i wkrótce wycofał się, zostawiając Pogoń z ogromnymi długami. Osłabiona kadrowo Pogoń przegrała w I rundzie pucharu UEFA z amatorami z Islandii, Fylkirem Reykjavík (1:1 u siebie i 1:2 w meczu wyjazdowym), jesienią awansowała jeszcze w I lidze do grupy mistrzowskiej (ligę rozgrywano w tym sezonie z podziałem na grupy), ale zajęła w niej ostatnie miejsce. 4 lipca 2002 r. właścicielem spółki został szwedzki biznesmen polskiego pochodzenia – Les Gondor (vel Leszek Gondorowicz, przed laty taksówkarz z Lipian). Jego rządy i kolejne przepychanki z miastem doprowadziły klub do upadku. W sezonie 2002/2003 zrujnowana kadrowo Pogoń wygrała tylko dwa mecze, w 30 spotkaniach zdobyła zaledwie 9 punktów i spadła z I ligi.
Klub nie dostał drugoligowej licencji i formalnie przestał istnieć. Powstałe w 2002 r. Stowarzyszenie Kibiców Pogoni Szczecin – Pogoń Walcząca założyło 26 maja 2003 klub piłkarski Pogoń Nowa Szczecin, który został zgłoszony w Zachodniopomorskim Związku Piłki Nożnej do rozgrywek czwartoligowych w sezonie 2003/2004. Natomiast Antoni Ptak, przedsiębiorca i właściciel Sportowej Spółki Akcyjnej Piotrcovia Piotrków Trybunalski, wcześniej działający w ŁKS (mistrzostwo Polski w sezonie 1997/98) i Lechii/Polonii Gdańsk, postanowił z końcem sezonu 2002/2003 przenieść z Piotrkowa Trybunalskiego do Szczecina drużynę z II-ligową licencją (Piotrcovia, 10. miejsce w II lidze) i zmienić jej nazwę na MKS Pogoń Szczecin. Mimo kontrowersji, jakie wywołał ten pomysł w szczecińskim środowisku, przedsiębiorca ze Rzgowa zrealizował swoją koncepcję, uzyskując prawa do nazwy, barw i tradycji klubu w wyniku umowy z Pogonią Nową. Do rejestracji nowej spółki doszło 8 lipca 2003 roku. Pierwsza drużyna nowego klubu zajęła miejsce Piotrcovii w II lidze, a miejsce Pogoni Nowej w IV lidze kibice przekazali rezerwom. Trzon zespołu z Piotrkowa uzupełniono o piłkarzy szczecińskich, co pozwoliło zachodniopomorskim kibicom bardziej identyfikować się z klubem kierowanym przez Antoniego Ptaka; niezmieniona pozostała też nazwa Pogoń, co zastrzegło Stowarzyszenie Kibiców (wcześniej Antoni Ptak do nazw ŁKS czy Piotrcovii dodawał dla reklamy swoje nazwisko). Drużyna wygrała rozgrywki II ligi i awansowała do ekstraklasy w sezonie 2003/2004.
Pogoń Nowa skupiła się na prowadzeniu drużyn młodzieżowych (początkowo po dwie drużyny juniorów i trampkarzy). W roku 2004 zespół prowadzony przez Włodzimierza Obsta w walce o ćwierćfinał mistrzostw Polski juniorów starszych pokonał faworyzowaną drużynę Lecha Poznań.
W sezonie 2004/2005 Pogoń zajęła w ekstraklasie 9. miejsce (na 14 zespołów) i została zgłoszona do Pucharu Intertoto. Była to swoista rekompensata ze strony PZPN za nieuczciwe wyeliminowanie Pogoni w ćwierćfinale Pucharu Polski, wskutek fałszywych decyzji sędziego Roberta Werdera, później jednego z bohaterów afery korupcyjnej[2][3]. W I rundzie Pogoń wyeliminowała mołdawski Tiligul-Tiras Tiraspol, w II rundzie Portowcy odpadli po dwumeczu z czeską Sigmą Ołomuniec.
Zimą 2006 r. Antoni Ptak nie był zadowolony z wyników drużyny w rundzie jesiennej Ekstraklasy (9. miejsce, przy zaległym meczu) i zdecydował się na sprzedaż większości zawodników. Postanowił zastąpić ich graczami brazylijskimi, wyszukiwanymi za oceanem przez jego syna, Dawida Ptaka (formalnie prezesa Pogoni). Swą koncepcję budowy zespołu Antoni Ptak streścił słowami „Pogoń będzie brazylijska, albo żadna”[4]. Do końca lutego 2006 roku w klubie zatrudniono kilkunastu piłkarzy z Brazylii i Pogoń stała się bodaj jedynym niebrazylijskim klubem na świecie zbudowanym niemal w 100% z zawodników tego kraju. Ewenementem było również „skoszarowanie” drużyny pod Łodzią, w oddalonym od Szczecina niemal o 500 kilometrów[5] Gutowie Małym, gdzie Antoni Ptak wybudował piłkarski ośrodek szkoleniowy. Piłkarze musieli stamtąd dojeżdżać do Szczecina na mecze rozgrywane „u siebie” i były to ich najodleglejsze wyjazdy na mecze ligowe.
Odbudowa
Kupnem Pogoni od Antoniego Ptaka zainteresowani byli dwaj zachodniopomorscy przedsiębiorcy: Artur Kałużny (Szczecin, branża gastronomiczna) i Grzegorz Smolny (Złocieniec, branża drzewna). Jednak 28 czerwca 2007 roku przedstawiciele Antoniego Ptaka, po długich negocjacjach z udziałem przedstawicieli PZPN, ostatecznie odmówili sprzedaży klubu, co oznaczało jego likwidację, utratę licencji i miejsca w II lidze. Nabywcy utworzyli więc spółkę akcyjną na bazie kibicowskiej Pogoni Nowej, do której po wycofaniu się klubu Antoniego Ptaka z rozgrywek powróciło prawo do miejsca w IV lidze, po zespole rezerwowym. 24 lipca utworzono Pogoń Szczecin Spółkę Akcyjną. Udziałowcami spółki zostali Artur Kałużny i Grzegorz Smolny – 50%, Stowarzyszenie Klub Sportowy Pogoń Szczecin Nowa – 25%, Dariusz Adamczuk – 12,5%, Grzegorz Matlak – 12,5%. Stowarzyszenie Morski Klub Sportowy Pogoń Szczecin uzyskując zabezpieczenia formalno-prawne przekazało do nowej spółki prawo do nazwy, barw, herbu i tradycji Pogoni Szczecin[7]. 25 lipca Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Klubu Sportowego Pogoń Szczecin Nowa, podjęło decyzję o przekazaniu do nowo powstałej spółki akcyjnej Pogoń Szczecin sekcji piłkarskiej[8]. 31 lipca, po ostatecznym wycofaniu się Antoniego Ptaka ze szczecińskiej piłki, Zachodniopomorski Związek Piłki Nożnej zdecydował, że nowa spółka Pogoń Szczecin warunkowo wystąpi w rozgrywkach czwartoligowych. Uchwała uprawomocniła się po spełnieniu przez spółkę 7 punktów formalno-prawnych[9]. Od tej pory spółka kontynuuje tradycje Pogoni Szczecin.
Wycofanie Pogoni Szczecin z ligi (rozpoczęcie gry na nowo od IV ligi) spowodowało, że klubowi nie groziły sankcje za udział w aferze korupcyjnej dotyczącej meczów z lat 2002 – 2005, ponieważ władze sportowe nie karały degradacjami, odbieraniem punktów i grzywnami klubów, które same wycofały się z rozgrywek (nowa Pogoń stanowiła formalnie nowy klub). Śledztwo prowadzone w sprawie afery korupcyjnej zakończyło się zaś wyrokami skazującymi dotyczącymi również ustawiania meczów Pogoni, a jedną z osób, której postawiono zarzuty i skazano za korupcję, był syn właściciela Pogoni Antoniego Ptaka, pełniący funkcję prezesa klubu.
11 sierpnia 2007 roku Pogoń wystartowała w rozgrywkach IV ligi. Sezon 2007/2008 drużyna zakończyła zwycięsko, a w spotkaniu barażowym dwukrotnie pokonała Zatokę Puck. Dało to Portowcom awans do zreformowanej II ligi. W czerwcu 2008 r. miały miejsce rozmowy z właścicielem Dyskobolii Groclin Grodzisk Wielkopolski, Zbigniewem Drzymałą. Miały one na celu przeniesienie zespołu i miejsca w ekstraklasie z Grodziska do Szczecina, a następnie fuzję obu klubów pod szyldem Pogoni Szczecin. Oznaczałoby to powrót Portowców do ekstraklasy od nowego sezonu. Doświadczenia z Antonim Ptakiem i Piotrcovią spowodowały jednak silny sprzeciw stowarzyszeń kibiców i Pogoń Nowa nie zaakceptowała fuzji z Groclinem. Rozmowy ze Zbigniewem Drzymałą zerwano.
W sezonie 2008/2009 Pogoń Szczecin zajęła 2. miejsce w II lidze grupy zachodniej, awansując do I ligi. W I lidze zespół zatrzymał się na drodze awansów, zajmując w niej w dwóch kolejnych sezonach 5. i 6. miejsce. Natomiast w 2010 r. po raz trzeci awansował do finału Pucharu Polski i po raz trzeci przegrał finał wynikiem 0:1 – tym razem z Jagiellonią Białystok.
(Zródło: Wikipedia)
